وجود هر گونه رانت و سهمیه کنکور یا تحصیلی و استخدامی در ساختار حکومت، دولت و اجتماع ایران، خارج از منطق انسانی و اجتماعی است و برای مصالح ایران باید حذف گردند.
با حذف هر گونه سهمیه استخدامی و تحصیلی از ساختار حکومت و دولت و جامعه ایران، شاید بتوان حداقل نسل های بعد را از چنین ساختار نابود کننده ای نجات داد.
در این مقاله وجود و ماهیت سهمیه های استخدامی و تحصیلی را از نظر منطقی و فسلفی مورد بررسی قرار داده ام تا باشد خواننده و گوش شنوا و دانا و دلسوز.
معنای لغوی سهمیه :
سهمیه : (سَ یِّ) [ ازع . ] (ص نسب .) منسوب به سهم ، مقدار و چیزی که نصیب و سهم کسی شود. (فرهنگ فارسی معین)
معنای اصطلاحی سهمیه :
با توجه به معنای لغوی سهمیه یعنی قسمتی از چیزی را به کسی بدهند؛ اینکه این سهم به حق یا ناحق و همچنین با تلاش یا بدون تلاش فرد به او داده شود مشخص نیست اما از نظر اصطلاحی در ایران سهمیه بیشتر یادآور سهمیه های کنکور، تحصیلی، استخدامی و برخورداری های خاص از مواهب ملی برای عده ای خاص است. به خصوص این نوع سهمیه در ایران بیشتر به انواع سهمیه های ساخته شده بنیاد شهید و امور ایثارگران اشاره دارد که در تحصیل و استخدام و دیگر قسمت های ساختار دولت استفاده می گردد البته به مرور سهمیه به دیگر سهم خواهان از اقشار دیگر نیز سرایت نموده است.
وجود هر گونه رانت و سهمیه کنکور یا تحصیلی و استخدامی خارج از منطق انسانی و اجتماعی است
تحلیل وجود و ماهیت سهمیه های استخدامی و تحصیلی
من در اینجا نمی خواهم این موضوع سهمیه ها را از نگاه اثرات عینی آن در اجتماع و مثال ها و … و آسیب های آن و همچنین از کجا آمده است و چرا به وجود آمده است مورد بررسی قرار دهم. بلکه تلاشم در اینجا بر این است که این موضوع سهمیه را ماهیت بندی کرده و وجود آن را در ارتباط با اجتماع دقیق سازم.
ما در ابتدای امر نمی گوییم ایجاد و وجود سهمیه بندی در استخدام و تحصیل و اینگونه مسائل خوب است یا بد. فرض را بر آن می گیریم که از اثرات و شرایط آن مطلع نیستیم و ندیده ایم که البته اکثریت مردم دیگر از آگاهی نسبی در شناخت این مقوله برخوردارند و به تبعات آن رسیده اند.
سهمیه بندی تحصیلی و استخدامی با توجه به تعریف اصطلاحی آن که داشتیم. موضوعی است که با مقوله اجتماع به خصوص ارتباط برقرار می کند. به عبارتی وجودی که وجود آن به دلیل وجود اجتماع رخ داده است. این موجود که ما آن را می شناسیم به آنچه که در عینیت وجود دارد توسط افراد خاصی و محدودی در اجتماع شکل گرفته است تا عده خاص و محدودی بتوانند در اجتماع، از مواهب و نعمت های اجتماع استفاده راحت تر و بیشتری به دست آورند. این سهم خواهی می تواند اشکال مختلفی داشته باشد از سهم خواهی مالی تا زمین و ملک و نام و … اما در اینجا منظور ما سهمیه تحصیلی و استخدامی بوده است. تا اینجا ما هیچ مشکلی در سهم خواهی نمی بینیم به هر شکل گروهی، فردی ممکن است به دلیل خدمات خاصی برای اجتماع سهم یا امتیاز بیشتر بخواهد.
اما این سهم خواهی خاص ما با مقوله استخدام و تحصیل مرتبط می گردد. به عبارتی در اینجا وجود سهمیه را با وجودی به نام استخدام و تحصیل مرتبط کرده ایم. پس نیاز است که بررسی کنیم آیا این دو وجود قابل ارتباط اند یا خیر؟ آیا این اتفاق به نام سهمیه استخدامی یا تحصیلی قابل امکان است یا خیر؟
استخدام و تحصیل دو موضوع در یک اجتماع است که هر دو به افراد اجتماع مرتبط می گردند و در پی آنند که افراد یک اجتماع بتوانند تحصیل لازم را داشته باشند و یا در اجتماع صاحب شغل شوند. این موضوع وقتی با سهمیه بندی ارتباط پیدا می کند می تواند وجود داشته باشد یعنی ما می توانیم بگوییم سهمیه استخدامی یا تحصیلی داریم و عده ای می توانند سهم و امتیاز بیشتری از این موهبت اجتماع بخوردار گردند. پس تا اینجا نیز وجود سهمیه تحصیلی و استخدامی هیچ مشکلی ندارد و ماهیت و جود آن قابل پذیرش است.
اما نکته ای در اینجا پیش می آید و در موضوع استخدام و تحصیل باید دقت کرد این است که این موضوع تحصیل و استخدام در یک اجتماع صورت می گیرد. به عبارتی تحصیل و استخدام ارتباط مستقیم با چگونگی وضع یک اجتماع دارد. تحصیل و دریافت مدارک تخصصی برای این است که افراد اجتماع در جایگاه متخصص قرار بگیرند و توان علمی و تخصصی خود را نشان دهند و برای اجتماع مفید واقع گردند و همچنین استخدام نیز که بر اساس همان تخصص و دانش تحصیلی مشخص صورت می گیرد برای اینکه کارها به خوبی انجام شوند نیاز است افراد خوب تحصیل کرده را باز هم گزینش کند و افراد مشخص و خاصی را به کار بگمارد به عبارتی یک اجتماع تحصیلات عالی و مدرک دهی ایجاد نکرده است که افراد نااهل و نامربوط به آن تحصیل به آن دست یابند. تحصیلات عالی وجود دارد تا افراد خاصی به آن دست یابند نه هر کسی. وجود و ماهیت استخدام نیز با همین منطق همخوان است و وقتی ما این ماهیت و وجود استخدام و تحصیل را بررسی می کنیم می بینیم که اصلا قابل مذاکره برای پذیرش هر گونه سهمه بندی تحصیلی و استخدامی ندارد و اگر ما سهمیه بندی تحصیل و استخدامی را به آن وارد کنیم خواه ناخواه ماهیت و کارکرد خود را از دست می دهند و با توجه به وضعی که در ایران وجود دارد و سهمیه بندی در این موضوعات اجتماعی وارد گردیده است می توان گفت ما تحصیل و استخدام واقعی نداریم و تنها نامی از آن باقی مانده است. و همچنین با توجه به منطق و جملات بالا می توان گفت گزاره ای به نام سهمیه استخدامی و تحصیلی یک گزاره اشتباه هم از نظر منطقی و ذهنی است و هم از نظر عینی قابل پذیرش نیست و چون تحصیل و استخدام وجودشان برای وجود ساختار مناسب اجتماعی بوده است وقتی با وجود دیگری به نام سهمیه ادغام می شود کل ساختار یک اجتماع را دچار تنش و ایراد می کند.
پس هر گونه سهمیه به خصوص سهمیه استخدامی و تحصیلی باید از چهره جامعه و دولت ایران زدوده گردد هر چند که بعد از 40 سال ضربه های مهلکی بر ساختار اجتماع وارد شده است و تبعات آن سال ها گریبان گیر است اما حذف آن ها شاید بتواند نسل های بعدی را نجات دهد.
یکی از نکات جالب توجه در مورد موضوع سهمیه ها، توجیه منطقی و عادلانه بودن آن در میان برخی از مردم و مسئولان است ( هر چند که الان خبرهایی از آگاهی بیشتر مردم و حتی مسئولان به گوش می رسد) که خود نشان دهنده عواملی خاص و سوء استفاده گر در این زمینه است که تنها منافع گروه یا شخص خاصی را مدنظر دارند که در اینجا قصد پرداختن به این بحث را ندارم که طومار، دراز می گردد و از حوصله خارج.
دنیای سهمیه ها
در زیر برخی از سهمیه های موجود در تحصیل را می آورم که در سال های مختلف کم یا زیاد شده و تغییراتی داشته اند و آنقدر زیاد و پیچیده اند و بلکه پنهان که نیاز به یک رشته و کتاب تخصصی در شناخت سهمیه ها در ایران است. سهمیه های استخدام نیز از تحصیل بدتر اند و کافی است متقاضی یکی از سهمیه ها را داشته باشد به راحتی به کار گمارده می شود حتما زحمت آزمون هم ممکن است نداشته باشد. این است وضع ما در ایران:
از مهم ترین سهمیه‌های اعمالی در کنکور سراسری می‌توان به سهمیه مناطق (منطقه یک، منطقه دو و منطقه سه)، 25 درصد ایثارگران، 5 درصدی ایثارگران، خانواده شهدا، رزمندگان و بهیاران اشاره کرد.
داوطلبانی که دارای یکی از شرایط زیر هستند، جزو داوطلبان با سهمیه ایثارگران 25 درصد ظرفیت می باشند.
همسر و فرزندان شهدا
همسر و فرزندان مفقودالاثر
آزادگان و همسر و فرزندان آنان
جانبازان 25 درصد و بالاتر و همسر و فرزندان آنان
داوطلبانی که دارای یکی از شرایط زیر هستند، جزو داوطلبان با سهمیه کنکور سراسری ایثارگران 5 درصد ظرفیت می باشند.
جانبازان زیر 25 درصد و همسر و فرزندان آن
همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل 6 ماه حضور داوطلبانه در جبهه
دسته ای از داوطلبان کنکور سراسری که دارای یکی از شرایط زیر هستند می توانند با سهمیه کنکور سراسری رزمندگان در این رقابت سنجیده شوند.
رزمندگان بسیجی، جهادگران جهاد كشاورزی و رزمندگان ستاد كل نیروهای مسلح با حداقل شش ماه سابقه حضور داوطلبانه در جبهه های دفاع مقدس از سال 1359 تا 1367 بطور متوالی یا متناوب
دسته ای از داوطلبان که در زمان جنگ به صورت سرباز یا نیروی کادری (پایور) در جبهه بودند، اگر سه چهارم مدت حضور آن ها در جبهه بیش از 6 ماه باشد، می توانند از سهمیه رزمندگان استفاده کنند.
دسته ای از داوطلبان که دارای یکی از شرایط زیر باشند، می توانند از سهمیه کنکور ۱۴۰۳ خانواده شهدا استفاده کنند:
پدرشهید
مادرشهید
خواهرشهید
برادر شهید
سهمیه کنکور سراسری ۱۴۰۳ | بهیاران
سهمیه مناطق سیل زده
سهمیه دانش آموزان دچار سوختگی و آتش سوزی در مدارس
سهمیه مناطق محروم
سهمیه شهرهای جنوب استان کرمان و شهرستان بشاگرد هرمزگان
سهمیه داوطلبان شهرستان ابوموسی
سهمیه های استخدامی
در سهمیه های استخدامی نیز همین سهمیه ها بالا جاری است و بلکه بسیار بیشتر و بدتر است و هر قشر و گروهی ممکن است به راحتی برای خود امتیازات و سهمیه هایی در نظر بگیرد مانند سهمیه های حوزوری، سپاهی و ….
عیسای درخشان/خرداد 1403