در همین ابتدای مقاله از همه مردم و کسانی که در امر ایحاد سربازی در ایران دخیل اند می خواهم این مقاله را کامل خوانده و در زمینه برچیدن خدمت اجباری سربازی و ایجاد تغییرات بنیادی بر اساس زمانه و جهان بکوشند و سربازی را تبدیل به یک شغل و حرفه کرده و از هدر رفت بیهوده عمر و جان انسان ها جلوگیری کنند.
آیا حقوق و مدت و روش خدمت سربازی در ایران با دیگر کشورهای جهان همخوانی دارد ؟
چه کشورهایی خدمت اجباری سربازی دارند؟
چرا خدمت سربازی در ایران مثل دیگر کشورهای جهان حرفه ای و داوطلبانه نیست و هنوز اجباری است؟
چرا سربازی اجباری مناسب زمانه جدید نیست؟
جواب این سوال ها را می گذارم در آخر این مقاله و در ابتدا به وضع کنونی شرایط خدمت سربازی در ایران می پردازیم.
در سال 1402 و 1403 خبرهای خوشی در مورد خدمت سربازی در ایران می شنوم از جمله کاهش مدت خدمت اجباری سربازی و یا خرید خدمت سربازی و تبدیل آن به یک شغل و افزایش حقوق آن. بعد از اجباری شدن سربازی در ایران از دوره رضاشاه به نظر می آید برای اولین بار می خواهد تغییراتی اصولی و واقعی و انقلابی در سربازی در ایران شکل بگیرد (هر چند باز هم با توجه به روش های حکومت در تربیت مردم، زیاد امیدوار نیستم)
در خبری خواندم که احمد نادری نماینده مجلس گفته است که خدمت سربازی باید یک شغل شود نه بیگاری. هر چه هست مثل این است که در صندلی های بالادست به این نتیجه رسیده اند که بیش از این نمی توانند خلاف جهت زمانه و جهان حرکت کنند و ایجاد سربازی اختیاری، داوطلبانه، حرفه ای و به عنوان یک شغل یک ناگزیری زمانی و نسلی است
خدمت سربازی در ایران چند ماه است ؟
اما در مورد مدت خدمت سربازی در سال 1402 و 1403 باز هم خبرها به آن شکل نیست که ما می شنویم به عبارتی در کاهش مدت خدمت سربازی شروط زیادی وجود دارد و اینکه می گویند خدمت سربازی به 14 ماه تقلیل یافته است یک اشتباه یا فریب زبانی است وگرنه منظور آن ها میانگین 14 ماه است یعنی سربازی 21 ماه است که با کسری ها و شرط ها می تواند 10 ماه شود یا همان 21 ماه که در سال های قبل هم تا حدی به همین شکل بود. (خدمت وظیفه عمومی در نیروهای مسلح، با توجه به منطقه عملیاتی و وضعیت بومی یا غیربومی بودن سربازان با سه ماه کاهش از 17 تا 24 ماه به 14 تا 21 ماه کاهش تقلیل یافته است که با لحاظ کسری خدمت‌های تاهل و فرزندآوری، ایثارگری، بسیج و مهارت‌آموزی، میانگین مدت خدمت در حال حاضر حدود 14 ماه است. خبرگزاری تسنیم)
یک از نکات و معضلات جالب سربازی در ایران همین قوانین است که هر سال تغییر می کنند و مشخص نیست که دلیل این تغییرات چیست و این تغییرات فی البداهه هر ساله نشان دهنده بی در و پیکر بودن ساختار قوانین پیرامون مسئله خدمت سربازی است.
حقوق و دستمزد یک سرباز در خدمت سربازی چقدر است؟
حدود 2 سالی است که حقوق سربازی تغییر کرده است و از چند صد هزار تومان به چند میلیون تومان رسیده است که باز هم نشان دهنده درک تغییر در صندلی بالا نشینان است هر چند که این حقوق هنوز کافی نیست.
شرایط و وضع خدمت سربازی در ایران چگونه است؟
یک مسئله مهم که در نوع خدمت سربازی در ایران وجود دارد و از قدیم الایام بدون تغییر مانده است بیگاری کشیدن در آن است به عبارتی یک سرباز در بسیاری از مواقع به شکل نوکر یا نظافتچی، آبدارچی، راننده چی و چی های دیگر مشغول به کار است و یا حتی نگهبانی های غیر لازم و کارهای نامربوط و غیر لازم که تمام این موارد نشان دهنده بی هدف بودن خدمت سربازی است و شاید با هدف تحقیر وجود انسان ها است و البته در بعضی مواقع هم از سرباز در بعضی عملیات های پلیسی یا کارهای سرکوب و … هم استفاده می گردد که باز هم قابل قبول نیست چرا که بسیاری از این سربازان یا آموزش ندیده اند یا آموزش کمی دیده اند؛ به همین دلیل بیشتر حالت سیاهی لشکر را دارند. هر چه هست در ایران سرباز و سربازی آنچنان جدی گرفته نشده و بیشتر یک مقوله حکومتی است تا اجتماعی.
حال برویم سراغ سوال های ابتدای مقاله
آیا حقوق و مدت و روش خدمت سربازی در ایران با دیگر کشورهای جهان همخوانی دارد ؟
خیر. با توجه به تحقیقاتی که داشته ام در اکثریت کشورها یعنی حدود 90 درصد کشورها، خدمت اجباری سربازی ندارند و به صورت حرفه ای و شغل است و در آن کشورهایی که خدمت سربازی، اجباری است نیز به این میزان زمان خدمت سربازی ندارند و همچنین از حقوق مناسب برخوردارند و در پایان مانند ایران از سربازان بیگاری نمی کشند و همین موضوع بیگاری و برخورد نامناسب با سرباز که یک فرهنگ سازمانی است موجب گردیده است که بعضی از سربازان که شرایط مکانی نامناسبی دارند و یا از نظر روحی و روانی شرایط خوبی ندارد دست به خودکشی یا دگرکشی بزنند (که بسیاری از این موارد برملا نمی شود).
یک نکته جالب در سربازی در ایران وجود دارد که هم اکنون در هیچ کجای جهان و هیچ کشوری سرباز جزء کادر پلیس یا همان نیروی انتظامی نیست و تنها جزئی از ارتش آن کشور است و این موضوع یک از عجایب سربازی در ایران است. از نظر منطقی هم وجود سرباز در میان پلیس معنایی ندارد.
چه کشورهایی خدمت اجباری سربازی دارند؟
در بیشتر از 130 کشور جهان سربازی اختیاری و داوطلبانه است. جوانان می‌توانند به صورت داوطلبانه به استخدام ارتش حرفه‌ای کشورشان درآیند مانند عربستان. خدمت داوطلبانه و حرفه ای سربازی حتی در کشورهای همسایه ایران وجود دارد. ( در ویکی پدیا با موضوع خدمت سربازی در جهان اطلاعات آماری مناسبی ارائه شده است)
و تنها حدود 20 کشور از 200 کشور جهان خدمت سربازی اجباری دارند که ایران یکی از بالاترین مدت خدمت اجباری سربازی را دارد و البته هیچکدام شرایط بیگاری یا این حقوق را ندارد و بسیار بهینه و انسانی تر اند.
چرا خدمت سربازی در ایران مثل دیگر کشورهای جهان حرفه ای و داوطلبانه نیست و هنوز اجباری است؟
تا اینجا متوجه شدیم که خدمت سربازی در ایران چه وضعی دارد و نسبت به دیگر کشورهای جهان چه وضعی دارد اما در اینجا این سوال پیش می آید که چرا سربازی در ایران مثل بسیاری از کشورهای جهان اختیاری، حرفه ای و مانند یک شغل نمی شود؟!
اگر به کشورهای باقی مانده بر سر خدمت اجباری سربازی نگاه کنیم مانند کره شمالی، اسرائیل و روسیه کشورهای خاصی هستند. کره شمالی که کلا یک حکومت کاملا خودکامه و جنگ طلبی است و همچنین نیاز شدید به کنترل مردم دارد. کشورهای دیگر را نیز اگر نگاه کنیم همین وضع را دارند به عبارتی مهمترین دلیل وجود چنین نوع سربازی در این کشورها کنترل مردم و تربیت آنها است تا مطیع بوده و همراه نظام حاکم آن کشور باشند به خصوص کشورهایی که در پی بازی با ذهن و روان مردم هستند و به اصطلاح ایدئولوژی خاصی را پی گرفته اند.
همچنین دلیل دیگری که می توان برای عدم تغییر سربازی در این کشورها ذکر کرد عدم آگاهی و پیگیری کافی مردم آن کشورها است به عبارتی خود مردم و همچنین روشنفکران آنها تلاش چندانی در تغییر آن صورت نداده و حمایت نکرده اند و آن را جدی نگرفته اند.
دلیل دیگر نیز می تواند این موضوع باشد که حکومت های این کشورها به هر شکل به حرف و خواست مردم نمی خواهند گوش فرادهند و اجباری بودن سربازی را یکی از ارکان ساختار قدرت در حکومت خود می بینند یعنی وجود این نوع سربازی خود موجب وجود چنین حکومتی است و همچنین وجود چنین حکومت خودکامه نیز موجب وجود چنین نوع سربازی در این کشورها است.
چرا سربازی اجباری مناسب زمانه جدید نیست؟
این هم یک سوال مهم است که آیا واقعا باید رفت به سوی سربازی اختیاری و داوطلبانه و شغل شدن آن؟
بله قطعا این امر باید صورت گیرد به دلایل زیر:
- دیگر مانند گذشته جنگ های زمینی و مرزی با سرباز فراوان نه صورت می گیرد و نه لازم است. به طور مثال به جنگ های زمان خودمان در اوکراین یا فلسطین دقت کنید. این جنگ ها بیشتر با ماشین آلات و بمب های هدایت شونده و … است و سرباز به شکل سرباز اجباری در آن معنای خاصی ندارد.
- سبک زندگی ها تغییر کرده است و دیگر مانند گذشته هر خانواده چند فرزند ندارد که یکی را در سربازی از دست بدهد غمی نباشد.
- تغییر سبک زندگی همچنین موجب شده است که جوان ها تاب تحمل شرایط هر گونه سربازی اجباری را نداشته باشند که این موضوع یکی از دلایل شیوع خودکشی در میان سربازان در ایران است. در زمانه کنونی جوان ها در خانواده هایی رشد یافته اند که با ناز و نعمت بزرگ شده اند.
- زمانه کنونی در جهان زمانه سربازی حرفه ای است و نمی توان خلاف جهت جهان حرکت کرد.
اما در پایان
باید گفت که همه آحاد جامعه از جوان های مدرسه ای گرفته تا مسئول و نماینده و .. لازم است دید خود را نسبت به مقوله سربازی عوض کنند و همسو با نسل های جدیدتر و تغییرات جهانی آگاهانه تر به سمت ایجاد سربازی حرفه ای رفته و آن را بهینه کنند.
/عیسای درخشان/خرداد 1403