انقلاب بنگلادش در تابستان 1403، به ما ایرانی ها بعد از 45 سال یادآوری کرد که سهمیه ایثارگری در تحصیل و استخدام یک اشتباه بزرگ است و این موضوع باعث مشکلات زیادی در ساختار نیروی انسانی یک کشور می شود.
اما می بینیم که صدا و سیما چگونه سریع از این خبر و اتفاق می گذرد و یا سایت های خبری دولتی به آن نمی پردازند چرا؟ آیا از آگاهی مردم از بد بودن سهمیه برای اجتماع می ترسند؟
هر چه هست جامعه ایران نیاز دارد که با حذف سهمیه های ایثارگری و دیگر سهمیه ها، ساختار نیروی انسانی را در ریل درست خود قرار دهد تا بتواند باعث توسعه ایران شود.
قانون منطقی که می باید در قانون اساسی ایران درج گردد : هیچ گونه سهمیه و رانتی در راه یافتن به دانشگاه یا هر مقطع تحصیلی و گرفتن مدرک و همچنین در به دست آوردن مناصب و مشاغل مورد قبول نیست و در صورت مشاهده مجازات دارد.
البته بر خلاف این قانون منطقی ما، می بینیم که رانتی به نام سهمیه از اوایل انقلاب در ایران قانونی و جاری و عادی شده است.
بسیاری آمده اند و گفته اند و به خود بالیده اند که فساد را بر می چینند؛ یکی میگوید دولت الکترونیک را گسترش می دهم؛ یکی میگوید با فاسدان با شدیدترین شکل برخورد میکنم و ….
در حالی که فساد فقط اختلاس یا رشوه نیست بلکه یکی از مصداق های مهم فساد دولتی، سهمیه و رانت هایی است که ممکن است دولتبه افراد دهد.
اما مهمترین یا یکی از مهمترین دلایل فساد در دوره انقلاب اسلامی، قرار دادن سهمیه یا رانت در استخدام و تحصیل، به فراموشی سپرده شده است که البته از آن هایی که بر مسند تصمیم گیری نشسته اند جای تعجب ندارد چرا که خود آن ها نتیجه همین سهمیه و رانت ها هستند و اگر بخواهند به مقابله با این عامل بر آیند و از آن بد گویند ابتدا باید با خود مقابله کنند و خود را از کار برکنار کنند.
می توان گفت کسانی که با سهمیه وارد دانشگاه می شوند و بعد هم با سهمیه به راحتی استخدام می شوند و رشد می کنند احتمالا توان ذهنی و تعهدی خوبی ندارند و در نتیجه چنین افرادی بیشتر در پی گذران وقت در منصب خود هستند و یا اینکه به فکر سوء استفاده از موقعیت خود چرا که کار دیگری بلد نیستند.
رانت های مختلفی در به دست آوردن امتیازات اجتماعی و اقتصادی و … در اجتماع ایران به خصوص بعد از انقلاب اسلامی در ایران رواج یافته است. این امتیازات در ابتدا جهت تشویق وفاداران نظام جمهوری اسلامی و همچنین جنگ رفتگان بود که بعدتر تبدیل به قانون و سپس تبدیل به عرف گردید به شکلی که حتی مردم نیز آن را عادی می بینند و این بسی دردناک تر از قانون شدن آن است.
سهمیه های مورد استفاده بسیارند از سهمیه های بنیاد شهید و امور ایثارگران تا سهمیه های نهادهای نظامی و مذهبی و سیاسی و حتی کمیته امداد و بهزیستی و حتی سهمیه مناطق محروم و ….
هر کسی که از مقابله با فساد سخن می گوید اما از مشکل سهمیه در کسب مدارج علمی و سیاسی و حکومتی سخن نمی گوید به این معناست که او در پی مبارزه با فساد نیست بلکه او به ظاهر ژست مبارزه با فساد را گرفته است.
نمی گوییم افرادی که از سهمیه و رانت تحصیل و استخدام استفاده می کنند افرادی ناشایست هستند اما ممکن است افرادی شایسته تر از آن ها نیز باشند و آنها در مراتب پایین تری قرار بگیرد.
سهمیه و رانت در یک کشور یعنی تقلب و تبانی در کسب امتیاز تحصیل و استخدام و این موضوع یعنی ایجاد دکتر، معلم، سیاستمدار، نماینده، مهندس و … تقلبی
در بسیاری از کشورها ممکن است برای افراد مرتبط با جنگ و … امتیازاتی برای دریافت امکانات اجتماعی، درآمد و … بگذارند و یا اینکه تنها یک مستمری برای او در نظر بگیرند اما هیچ وقت به او و اطرافیان او این اجازه را نمی دهند که با رانت تحصیل و استخدام وارد ساختار اجتماع گردند چرا که هر عقل سلیمی این رفتار را عامل فساد و تباهی جامعه می داند.
در عجایب موضوع رانتی به نام سهمیه مطلب بسیار است ولی خواننده گرامی و هر ایرانی خود می داند چه خبر است و چه دردی است و نگارش این مقاله حسب تلنگری و یادآوری است بر اجتماع خود و آنانکه داعیه دار عدالت و مبارزه با فساد می باشند.
عیسای درخشان/ شهریور 1403